نویسنده: جلیل بهرامی نیا
خدای متعال در جای جای قرآن، اطاعت خالق و شفقت بر خلق را در کنار یکدیگر آورده است؛ زیرا این دو اصل،چکیده آموزه های دین اسلام اند.حرمت نهادن به فرمان های آفریدگار از طریق خشوع و فروتنی در برابر اوست که این اساس پرهیزکاری و مغز دینداری است ؛ شفقت نسبت به بندگان خالق نیز، از طریق ارائه خدمت و نیکوکاری در حق ایشان صورت می پذیرد.
فرشتگان ، فرمانبر خالق و دلسوز خلق اند:
خدای متعال در توصیف فرشتگان می فرماید:: (الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ) (غافر:7)،فرشتگانی که عرش را حمل می کنند و آنان که پیرامونش هستند با ستایش، پروردگارشان را تسبیح می کنند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان درخواست بخشایش می کنند(و می گویند)پروردگارا با آگاهی و مهربانی هر چیزی را در بر گرفته ای؛پس کسانی را که از مسیر غلط بازگشته و پیرو راه تو شده اند، بیامرز و از کیفر دوزخ نگاهشان دار. در آیه ای دیگر می فرماید: ( وَالْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِي الأرْضِ) (شوری:5). فرشتگان با ستایش پروردگارشان او را تقدیس می کنند و برای ساکنان زمین درخواست آمرزش می کنند.امام فخر رازی،درود یزدان بر او باد،در این باره گفته است:بدان که کمال خوشبختی در دو امر است؛اطاعت خالق و شفقت بر خلق؛در پرتو این آیه،بزرگداشت یزدان باید نسبت به خدمت خلق در اولویت قرار گیرد.این بخش از آیه: (يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ) بیانگر اطاعت خالق، و این بخش: (وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا) بیانگر صفت دلسوزی برای خلق خداست (1).
خدای متعال بندگانش را به اطاعت خالق و شفقت بر خلق تشویق می کند:
چنان که در قرآن فرموده است: (يَا أَيُّهَآ الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ للهِ شُهَدَآءَ بِالْقِسْطِ) (مائده:8).ای مؤمنان همواره برای(اجرای فرمان خالق)مصمّم و آماده باشید و به بر مبنای عدل و انصاف گواهی دهید. بخش (كُونُواْ قَوَّامِينَ للهِ) این آیه مربوط است به فرمانبری خالق، و بخش(شُهَدَآءَ بِالْقِسْطِ) بیانگر شفقت بر خلق است.
اطاعت خالق و شفقت بر خلق،رمز بهره مندی از تسهیلات معنوی است؛چنان که در قرآن آمده است: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى. وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى) (لیل:5و6). هر کس بخشش کند و پرهیزکاری ورزد،در مقابل ،راه آسایش را برایش هموار خواهیم کرد.آری،هر که فرمان خالق را به جا آورد و غمخوار خلق باشد،خدای متعال راه سرافرازی و خوشبختی هر دو جهان را برایش هموار خواهد ساخت.
اگر در طلب بهره مندی از همراهی و بنده پروری خدا هستی،مطیع خالق و غمخوار خلق باش؛چنان که در قرآن آمده است: (إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ) (نحل:128)، بی گمان خدای متعال با پارسایان و نیکوکاران است.این بخش آیه: (الَّذِينَ اتَّقَواْ) بیانگر اطاعت خالق و بخش (وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ) بیانگر شفقت بر خلق است. مقصود این که کمال خوشبختی در اطاعت خالق و خدمت خلق است؛چنان که یکی از عارفان گفته است:« كمال الطريق صدق مع الحق، وخلق مع الخلق »:اوج پارسایی،یکدلی با خالق و نیکخویی با خلق است. (2)
کافران و مشرکان،عاری از اطاعت خالق و خدمت خلق:
خدای متعال در این باره فرموده است: (وَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ الَّذِينَ لا يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ) (فصلت:6و7)..وای بر مشرکان،آنان که زکات نمی پردازند و منکِر رستاخیزند.امام فخر رازی در تفسیر این آیه گفته است: عقول و ادیان بیانگر این اند که اوج خوشبختی در دو چیز است: اطاعت خالق و غمخواری مخلوق؛توضیح این که موجودات یا خالق اند یا مخلوق؛کمال سعادت در ارتباط با خالق،اقرار به جلال و شکوه او و ادای تکالیفی است که نشان دهد او در نگاه ما در اوج کبریایی و عظمت است که این همان اطاعت خالق است.کمال سعادت در ارتباط با مخلوق نیز ، تلاش برای دفع شر از آنان و رساندن خیر به ایشان است که این نیز همان خدمت به خلق است.پس ثابت شد که مهم ترین طاعات،بزرگداشت فرمان خداست و بزرگترین نوع تعظیم او نیز اقرار به وحدانیّت اوست؛حال که توحید والاترین و ارزشمندترین طاعت است،متّضاد آن که شرک است،پلیدترین و پست ترین معصیت است.هم چنین از آن جا که برترین نوع تعامل با خلق اظهار شفقت در حقّ آنان است،خودداری از پرداخت زکات،به علت آن که ضدّ شفقت است،پست ترین عمل است.(3).
خدای متعال به همه ما توفیق اطاعت خالق و خدمت خلق عنایت فرماید.
————————————–
مراجع:
1- تفسير رازی: 27/ 489.
2- تفسير ابن عادل: 1/3272.
3- تفسير رازی: 27/542.
ثبت دیدگاه